پرسش :

عوامل تربیت صحیح چیست؟

پاسخ :
درباره عوامل تربیت صحیح و کسب اخلاق صحیح از نظر اسلام؛ یعنى عواملى که دین مقدس اسلام به آن ها توجه کرده است، یکى از آن عوامل، تعقل و تفکر و تعلم است که قبلاً با عنوان غایات و اهداف از آن نام بردیم. تعقل و تفکر براى روشن شدن است؛ یعنى حکم (چراغ) را براى انسان دارد. عامل دوم که در اسلام روى آن زیاد تکیه شده، تقوا و تزکیه نفس است که در خود قرآن کریم به آن تصریح شده است. تقوا و تزکیه، موجب پرورش اراده انسان مى شود و اراده را براى به کار بستن، آماده مى کند؛ یعنى روشن شدن به تنهایى کافى نیست، باید روشن شد و باید اقتدار براى به کار بستن پیدا کرد. تقوا و تزکیه نفس، به اراده اخلاقى انسان، قدرت و توانایى به کار بستن مى دهد و تا حدودى در کتاب هاى غیرمذهبى هم هست، ولى نه به این شکل که در مکاتب مذهبى وجود دارد. عامل سوم که منظور ما بیشتر بحث درباره این عامل است، مسئله عبادت به عنوان یک عامل براى تربیت و کسب اخلاق فاضله است. همان[گونه] که تفکر و تعقل براى روشن شدن فکر، براى قوه عاقله بود و تقوا و تزکیه نفس براى تقویت نیروى اراده در انسان، عبادت براى تقویت عشق و علاقه معنوى و ایجاد حرارت ایمانى در انسان است. همان طور که ایمان خودش به منشاء، عبادت است، عبادت هم تقویت کننده ایمان است که بر این مطلب در متون اسلامى زیاد تصریح شده است؛ یعنى تأثیر متقابل ایمان و عمل در یکدیگر. ایمان منشاء عمل مى شود و عملى که منبعث از آن ایمان است، منشاء تقویت همان ایمان مى گردد.
منبع: تعلیم و تربیت در اسلام، علامه شهید مرتضی مطهری(ره)، صص 184 و 185.